Người Raglai làm rượu cần rất công phu với nguyên liệu gồm nhiều loại rễ cây, lá rừng có vị thuốc. Cũng chính vì vậy mà rượu cần Raglai rất thơm ngon và bổ dưỡng, ai đó đã vít cần một lần hẳn sẽ mãi đắm say, ngây ngất!
Một lần đến É Lâm, tôi hết tỉnh lại say. Say không chỉ vì men rượu tà-pai đượm nồng mà còn vì tình đất tình người miền sơn cước!
Nhắc đến É Lâm ngày trước và Bác Ái hôm nay, người ta thường liên tưởng đến những trận đánh huyền thoại của người Raglai chỉ với cung tên, giáo mác và những chiếc bẫy đá đã khiến hết quân Pháp rồi lại Mỹ hồn xiêu phách lạc. Mà tiêu biểu, đi vào lịch sử chống ngoại xâm kiên cường nhất vẫn là trận đánh của anh hùng Pi-năngtắc trên đỉnh núi Gia Rích vào năm 1961.
Như rượu tà-pai của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên, bên cạnh những nét chung như được ủ chế từ cây rừng, có mặt trong các lễ hội, lễ bỏ mả đến lễ cưới, đám tang, lúc được mùa…, rượu tà-pai của người Raglai ở É Lâm có nhiều điểm khác lạ. Lạ từ cách ủ rượu, những kiêng cữ trong quá trình làm men đến những quan niệm, những nghi thức trước khi vít cần rượu truyền tay nhau cái tinh túy của núi rừng ở vùng đất núi thật cao, sông thật sâu, và lòng người thì chân chất, hào sảng như sông như núi.
Bà Phanh nói muốn uống tà-pai cho đúng bài đúng phép, cho cảm được tinh túy của hương núi hương rừng, cũng như cảm cả tình đất, tình người Raglai thì phải uống tà-pai vào đêm hội, khi giữa làng bập bùng ánh lửa, uống trong tiếng mã la thúc giục, uống cùng những chàng trai cô gái Raglai tràn đầy sức sống, uyển chuyển trong những điệu múa, điệu nhảy cổ truyền của tộc người. Phải uống tà-pai như thế mới gọi là uống!
Nghệ nhân Pinăng Thị Lêl ở xã Phước Trung (Bác Ái) bật mí rằng khách miền xuôi đến É Lâm khi được mời uống rượu tà-pai đều ngất ngây, đều tấm tắc khen ngon, khen cái hương vị ngòn ngọt, chua chua, cay cay, nồng nàn đến rất riêng, rất lạ. Tất cả là nhờ loại men ủ rượu được làm từ nhiều loại rễ cây rừng trộn với thành phần chủ đạo là ớt hiểm, ớt chỉ thiên, củ riềng, rễ cây pateh, rễ cây dong, rễ cây rawe…
Có một điều rất lạ mà các bà, các chị người Raglai đều thuộc lòng là trong quá trình làm men, tuyệt đối không được gõ nia phát ra tiếng ồn cũng như không được cãi nhau, không được gây sự, không được để lòng mình có những hờn ghen, thù hằn và phải tắm rửa sạch sẽ. Nếu bóng hồng nào đó vi phạm điều cấm kị này, làng sẽ phạt nặng.
Chỉ riêng quan niệm, suy nghĩ ấy thôi đủ để thấy rượu tà-pai của người Raglai đong đầy bề dày văn hóa thâm thúy và rất người. Đồng bào quan niệm như thế cốt lõi để tự răn mình, bởi chỉ khi con người ta sạch sẽ, tâm hồn khoáng đạt, cao thượng, vị tha thì men rượu mới tốt, ché rượu tà-pai mới thơm ngon đúng cả nghĩa bóng lẫn nghĩa đen của nó!
Ông bộc bạch rằng như mã la (như cồng chiêng Tây Nguyên nhưng không có núm), những ché rượu tà-pai gắn bó với đời người Raglai từ khi sinh ra đến lúc chết. Và cũng như mã la, đồng bào xem những ché rượu tà-pai là tài sản không thể thiếu được trong mỗi gia đình, trong đời sống của mình.
"Đến lễ Tết, nhà nghèo cỡ nào cũng có vài ché rượu mời bạn đãi khách. Nhà khá giả thì có nhiều ché rượu hơn. Và khi làng có việc (thường thì lễ bỏ mả-PV), mọi nhà cùng mang rượu đến nhà người chết, hay ra khu vực bỏ mả đặt để ché rượu cạnh nhiều ché rượu khác rồi cùng khui, cùng uống với nhau".
Sẻ chia của già làng Pi-năng Thạnh gợi chúng tôi nhớ đến những lần tham dự lễ bỏ mả của đồng bào Jrai ở xã Ia K'reng thuộc huyện Chư Pảh, tỉnh Gia Rai. Khi gia đình nào đó có lễ tang hay đến thời điểm làm lễ bỏ mả, tùy điều kiện mà người trong làng cứ thế mang những ché rượu đến góp, cùng uống, cùng say. Người khó khăn thì góp 1 ché rượu. Người khá hơn thì góp 2, góp 3 ché rượu. Cứ thế trong một lễ bỏ mả, có lần tôi chứng kiến người làng góp cả trăm ché rượu, trải dài hàng chục mét, ai uống cứ uống, ai say cứ say, tỉnh rồi lại uống… Càng ngẫm càng thấy tục góp rượu trong lễ bỏ mả của đồng bào các dân tộc vùng cao sao mà dễ thương, đáng yêu quá!
4. Uống rượu tà-pai, người Raglai hàm ẩn nhiều ý nghĩa. Đây là lúc người làng bày tỏ sự kính trọng người già, bằng việc mời các cụ vít cần rượu uống trước, sau đó đến lượt những người luống tuổi, và người trẻ hơn. Uống rượu tà-pai cũng là lúc mà người Raglai muốn nói với nhau rằng giờ đây chẳng có rào cản về đẳng cấp, chẳng có chỗ cho kẻ trên người dưới, mọi người cùng bình đẳng với nhau, đến lượt mình ai đó cứ uống cho bằng cạn, nước vơi sẽ được đổ đầy ché rượu rồi đến lượt người khác, sự công bằng rõ ràng đến từng giọt. Uống đến khi nào rượu nhạt mới thôi!
Uống rượu tà-pai với tộc người Raglai là như thế. Là bạn hãy tạm dẹp bỏ những lụy phiền của cuộc sống xô bồ đầy toan tính, hòa vào nhịp sống chẳng chút vẩn đục của đồng bào. Đừng giấu mình, đừng quá đạo mạo, đứng đắn mà hãy cứ hết mình, hãy uống mặc sức, uống thật say. Rượu tà-pai được ủ từ tấm lòng, tình cảm của những người vợ, người mẹ Raglai nên đằm thắm lắm, êm dịu lắm, chẳng có chuyện đầu nhức như búa bổ hay cơ thể mệt mỏi rã rời. Lên rừng uống rượu tà-pai, say xong sẽ tỉnh, tỉnh xong lại say, cứ thế vui cho hết đêm ngày, cho trọn tình trọn nghĩa!
Du lịch, GO! - Theo Nguyễn Thành (An Ninh Thế Giới), internet
0 nhận xét:
Đăng nhận xét