 |
| Chuột được làm sạch khi đem đến chợ. |
Kỹ nghệ... săn chuột
Thế nhưng, ở miền Bắc nước ta, con chuột là loài mà không ít người nhắc tới là khiếp sợ. Nhiều người nhìn thấy chuột chạy trong nhà thì la toáng hãi hùng. Nó là loài mang dịch bệnh khủng khiếp, có thể đe dọa tính mạng con người.
Nhưng không phải vùng nào cũng vậy. Một số ngôi làng ở miền Bắc vẫn ăn thịt chuột và coi đó là món đặc sản từ xa xưa. Những ngôi làng như Đình Bảng (Từ Sơn, Bắc Ninh), Cổ Dũng (Kim Thành, Hải Dương), rồi Canh Nậu (Thạch Thất, Hà Nội) đến nay vẫn có thú ăn thịt chuột.
Ở quê lúa Thái Bình có nhiều làng khoái khẩu món thịt chuột. Chuột được coi là món đặc sản đồng quê không thể thiếu trong nhiều bữa nhậu, đặc biệt vào thời điểm mùa gặt vụ mùa, tức tháng 10-12 hàng năm.
Những ngày này, người dân Thái Bình đang vào vụ gặt và những cuộc săn chuột vui vẻ tưng bừng phải biết. Những chú chuột ăn lúa béo mầm là thứ đặc sản đồng quê cực kỳ thú vị.
Ở các bờ ruộng, bờ sông, bờ đê, từng nhóm người, với cuốc, thuổng, gầu tát… cùng chú chó săn sục xạo tìm chuột. Chú chó săn mũi thính không bỏ sót những hang có chuột lẩn trốn bên trong.
< Săn chuột đất ở bờ đê.
Thợ săn Hà Duy Kết vừa phát cỏ tìm hang chuột ở bờ đê sông Diêm về hướng thị trấn Diêm Điền (Thái Thụy) vừa giải thích: “Chỉ cần nhìn hang là biết có chuột ở hay không. Hang nào có dấu chân mới tinh ở đáy và vết trơn nhẵn ở trần thì chắc chắn đang có chuột ở. Dấu chân cũ thì chuột đã bỏ đi”.
Như để khẳng định hang có chuột, thợ săn Kết xuỵt chú chó lại. Con chó rúc mũi vào hang, gâu gâu mấy tiếng, rồi luôn chân cào bới. Điều đó có nghĩa trong hang đang có chuột. Những cao thủ săn chuột chỉ nhìn kích cỡ hang, số lượng ngách và đặc điểm vùng đất sẽ biết chú chuột trong hang là chuột vàng, chuột đất hay chuột cống.
< Những chú chuột nhỏ xíu này cũng thành mồi nhắm.
Việc xác định chuột gì lẩn trốn trong hang rất quan trọng, bởi mỗi loài chuột có cách săn khác nhau. Nghe thợ săn chuột nơi đây nhắc đến chuột đất, chuột cống, tôi thực sự ngạc nhiên. Chẳng lẽ người Thái Bình ăn thịt loài chuột cống mà người dân thành phố rất sợ hãi, bởi chúng sinh sống trong cống rãnh, ăn toàn thứ bẩn thỉu?
Xin thưa là không phải vậy. Với người dân Thái Bình, chuột cống mà món đặc sản cao cấp, ngon nhất trong các loài gặm nhấm. Chuột cống chả khác gì món thú rừng cao cấp ở vùng ven biển này. Chuột cống ở quê lúa không phải loài chuột sống trong cống rãnh, mà nó là tên gọi một loài chuột khổng lồ. Nó to chả kém mèo. Con to nặng cỡ trên dưới 1kg. Các cụ đồn rằng, xưa kia chuột cống còn to như mèo. Tuy nhiên, giờ đây, kiếm được chú chuột cống to như con mèo rất hiếm, bởi chúng chưa kịp lớn đã bị các thợ săn tóm sống.
Chuột cống thường sống ở ven làng. Nó thích đào hang ở những nơi hiểm yếu như bụi tre gai góc, đào hang xuyên vào móng nhà, móng chuồng lợn. Sở dĩ loài chuột này sống ở ven làng, bởi vì món ăn khoái khẩu của nó là gà, vịt. Đêm xuống, chúng mò vào làng bắt gà, vịt của dân. Chuột cống có thể cắn đứt cổ gà, vịt và quắp con gà cỡ một kg kéo tuột vào hang. Đêm xuống, hễ nghe thấy tiếng gà vịt quang quác trong chuồng, y rằng có chuột cống tấn công.
Những hộ dân chăn nuôi gia cầm rất ghét bọn chuột cống và họ tìm mọi cách để tiêu diệt chúng. Tuy nhiên, với thợ săn thì tóm được chuột cống chả khác gì trúng số. Mặc dù chuột sống ven làng, ăn gà vịt, nhưng thịt chúng cực dai, thơm, ngon. Dân sành ăn người Thái Bình đánh giá thịt chuột cống ngon hơn thịt dúi, thịt chuột rừng.
Thợ săn phát hiện ở đâu có chuột cống là phục kích tóm bằng được. Trong số các loài chuột thì săn chuột cống là khó nhất. Chẳng lẽ phải đào tung cả bụi tre, hay phá tung cả móng nhà để tóm chúng? Chuột cống được coi là loài đã “thành tinh” nên chúng cũng ít khi sập bẫy. Những thợ săn đều phải có bí quyết mới tóm được chuột cống. Bí quyết ấy không dễ gì họ tiết lộ.
Những người sành ăn thường chọn mua chuột cống. Ở nhiều chợ quê Thái Bình, thịt chuột cống bao giờ cũng hết trước tiên, mặc dù chúng được bán với giá vài trăm ngàn một kg. Đứng sau chuột cống về độ ngon là chuột đất. Chuột đất cũng là loài ít được biết đến ngoài người Thái Bình. Cùng với chuột cống, nó là loài đặc sản đồng quê nhưng rất cao cấp ở Thái Bình. Chuột đất có lông màu nâu, mõm tù và rộng. Ngón chân trước có vuốt dài, cứng. Mặt lưng màu nâu tối, thẫm hơn vùng giữa lưng, bụng màu tro. Chúng ăn hạt bắp và rễ cây.Giống chuột này khá lớn, con trưởng thành khoảng 8 lạng, con to lên đến hơn 1kg. Theo các nhà khoa học, giống chuột này phân bố không phổ biến lắm ở vùng trung du và đồng bằng Bắc Bộ. Vì chúng khá hiếm, nên săn được chuột đất không phải là dễ.
Ở Thái Bình, chuột đất thường đào hang ở những gò đất cỏ gianh, bờ đê, bờ mương lớn. Hệ thống hang của nó vô cùng cầu kỳ, ngóc ngách như mạng nhện trong lòng đất. Chính vì đào hang sâu như thế, nên chúng thải ra vài thúng đất vụn. Thế nên, nhìn lượng đất đùn ra, thợ săn biết ngay hang chuột đất.
Tóm được chú chuột đất quả là vô cùng kỳ công. Nhiều khi, thợ săn phải mất cả ngày đào bới, tát nước, hun khói, mới tóm được một chú chuột đất. Tuy nhiên, chỉ tóm được một con cũng là thành công rồi, vì đã có được bữa ngon lành cho mấy bợm nhậu.
Chuột đất đào hang nhiều ngóc ngách, nên thợ săn phải dẫy cỏ cả vùng rộng để tìm các cửa hang và đắp lại. Chỉ một hang duy nhất được đào rỗng như cái phễu để tát nước. Nước phải được tát rất nhanh, để không kịp ngấm vào lòng đất. Nhiều khi phải tát cả tiếng đồng hồ, hang mới ngập, chú chuột đất đen trùi trũi mới chịu ngoi lên.
< Chuột đất khổng lồ được thui vàng rất ngon mắt.
Cũng có khi thợ săn dùng máy bơm xăng nổ rần rần cả tiếng, mà vẫn chẳng thấy tăm hơi chú chuột đất ở đâu. Nếu nước đã ngập hang, mà không thấy chuột bò ra, thì chắc chắn có ngách hang cụt đào theo hướng ngược lên. Không khí không thoát ra được, nên nước cũng không thể ngập lên. Loài chuột đất tinh khôn đào hầm như thế để tránh ngập nước. Nhưng vỏ quýt dày có móng tay nhọn. Nếu nước không lùa được chúng ra khỏi hang, thì sử dụng phương pháp hun khói. Đống rơm được tống vào cửa hang, rồi thợ săn châm lửa quạt khói vào hang.
Nhiều tên chuột đất lại rất lỳ với khói. Hang động ngóc ngách như mạng nhện, nên không không phải ngách nào khói cũng lan đến được. Nếu khói không đủ độ đậm đặc, không khiến nó sặc, thì còn lâu nó mới chịu chui ra.
Nhưng một bí mật mà các thợ săn lành nghề áp dụng rất hiệu quả, ấy là nhét nắm thuốc lào vào đống lửa. Chuột đất rất kỵ mùi thuốc lào, nên chỉ thấy mùi thoang thoảng là chúng buộc phải “mở đường máu” chui ra. Săn chuột đất cầu kỳ như vậy, nên một buổi đi săn, tóm được đôi ba con cũng là trúng quả lớn rồi.
Khi những chú chuột hết chỗ ẩn nấp lao ra, từ trẻ đến già, cả trai lẫn gái, người bay, người lộn, người đạp, người lăn, thậm chí cả đống người đè lên nhau cười nắc nẻ... đủ các tư thế để tóm một chú chuột.
Săn chuột vui như hội
Thái Bình là đất lúa và nổi tiếng là tỉnh ăn thịt mèo. TP. Thái Bình được mệnh danh là “thành phố thịt mèo”. Xã nào ở Thái Bình cũng có vài quán thịt mèo. Người nơi khác không ăn thịt mèo, vì sợ chuột phá hoại mùa màng, nhưng nhiều vùng ở Thái Bình thì không sợ, vì họ ăn cả mèo lẫn chuột. Chẳng cần phải có mèo, chuột cũng không có đủ cho người dân ở quê lúa ăn.
Thậm chí, chuột ở những cánh đồng thẳng cánh cò bay thuộc huyện Thái Thụy, Đông Hưng, Hưng Hà cũng trở nên hiếm hoi, vì thợ săn chuột hoạt động khắp nơi, suốt ngày.
Các thợ săn chuột kiếm sống phải đến các huyện khác, thậm chí sang tận Hải Phòng để săn chuột mới đủ nguồn cung cấp. Ở Thái Bình hai loài chuột được ưa thích là chuột cống và chuột đất. Xin được nhắc lại, chuột cống không phải loài chuột sống trong cống rãnh ở thành phố, mà là loài chuột khổng lồ chuyên săn gà, vịt để ăn, sống ở các bờ bụi rìa làng. Chuột đất là loài chuột màu hung, hơi đen, cũng rất lớn.
Không chỉ các bợm nhậu, mà từ đàn ông đến đàn bà, người già, người trẻ đều khoái khẩu món chuột cống, chuột đất. Thịt loài chuột này thực sự là đặc sản của không ít ngôi làng quê lúa. Tuy nhiên, hai loài chuột lớn này ngày một hiếm hoi ở quê lúa. Thợ săn tóm được mấy chú chuột cống, chuột đất thì chả khác gì trúng số.
< Món chuột hấp bán ở chợ.
Loài chuột phổ biến nhất trong các bữa ăn của người dân quê lúa, đặc biệt là vào vụ chiêm là chuột vàng. Mỗi vùng miền phân biệt loài chuột theo một cách khác nhau. Nơi khác gọi chung loài chuột sống ở cánh đồng, ăn thóc lúa là chuột đồng. Hễ chuột sống ở đồng là chén được tất. Tuy nhiên, ở cánh đồng Thái Bình có nhiều loài chuột khác nhau, cùng đào hang, cùng ăn lúa. Chuột vàng là loài chuột nhỏ, chỉ cỡ cổ tay người lớn, nặng độ 1-3 lạng/con.
Chuột vàng sống ở cánh đồng mùa chiêm như thể ở chĩnh gạo. Chúng cắn lúa làm ổ, đào hang làm mà, và hàng ngày chỉ có mỗi việc hái thóc để chén. Chính vì thế, con nào con nấy béo tròn ùng ục, béo xù lông, múp đầu.
< Chỉ cần tát nước vào hang là tóm sống chú chuột vàng.
Thịt chuột vàng rất mềm, ngọt, thấm tận chân răng, cuống họng. Nó cũng được người dân quê lúa rất ưa chuộng. Người dân quê lúa chỉ ăn chuột vàng vào vụ chiêm. Hết thóc, chuột trốn vào làng, rúc vào cống rãnh thì không ai ăn, bắt được đập chết và bỏ đi.
Săn chuột vàng cực kỳ dễ. Theo các bác nông dân, vòng đời chuột vàng ngắn, nên trí khôn của nó cũng có giới hạn. Chúng thường đào hang ở bờ mương, ngay mép nước hoặc bờ ruộng. Hang khá ngắn, đơn giản, chỉ có một hai ngách.
Thợ săn chỉ việc bít một ngách lại, tát nước vào ngách phía cao. Là loài nhát gan nên chỉ tát vài gầu nước chúng đã ngóc đầu lên. Cứ thấy nước miệng hang lùng nhùng, y rằng tên chuột đang ngộp thở tìm cách chui ra. Những tên chuột vàng vừa chui khỏi hang, đang mắt nhắm mắt mở đã bị tóm sống. Tên nào thoát khỏi bàn tay thợ săn, thì cũng không thoát khỏi những cú vồ thiện xạ của chó săn.
< Thợ săn lành nghề chỉ cần nhìn hang là biết có chuột.
Thời điểm cuối vụ chiêm thực sự là những ngày hội săn chuột ở một số làng quê trên đất Thái Bình. Thời điểm này, người người săn chuột, nhà nhà săn chuột, cả làng kéo nhau ra đồng săn chuột. Lúc này, những mảnh ruộng lúa tẻ gặt hết, chỉ còn những thửa ruộng nếp muộn giữa cánh đồng. Hàng vạn con chuột vàng dồn vào những ruộng lúa nếp để lẩn trốn và chén thóc thơm. Lúc này, dân làng đều tham gia những cuộc vui... vồ chuột.
Nhiều cán bộ ở xa, thậm chí quan chức công tác tận Hà Nội, từng có tuổi thơ đẹp nhưng vất vả với đồng ruộng cũng về tham gia để hưởng không khí vui là chính và được chén thịt chuột là... chủ yếu. Các nam, nữ thanh niên, các bà các chị cắt lúa, dồn hàng trăm con chuột vào một góc ruộng. Xung quanh ruộng, vài chục người đứng vây quanh với tư thế sẵn sàng và không chớp mắt.
< Thợ săn truy tìm hang chuột.
Khi những chú chuột hết chỗ ẩn nấp lao ra, từ trẻ đến già, cả trai lẫn gái, người bay, người lộn, người đạp, người lăn, thậm chí cả đống người đè lên nhau cười nắc nẻ... đủ các tư thế để tóm một chú chuột, tranh nhau một con chuột.
Thực tế ở đây, việc thi nhau đuổi tóm một con chuột là thú vui, chứ không phải vì tranh nhau. Người này tóm được đầu, người kia tóm được đuôi, cũng cãi nhau chí chóe để giành chuột, nhưng tan buổi vồ chuột, mọi người lại vui vẻ, thui chuột vàng ruộm, xào riềng mẻ rồi mời nhau thưởng thức.
Những người lớn thì vồ chuột một cách công tâm và coi việc vồ chuột vui là chính, nhưng đám thanh niên thì nghĩ ra lắm trò ranh ma. Khi những ruộng lúa nếp gặt sắp xong, chuột dồn về một góc, họ sẽ đào một cái hang nhân tạo, rồi phủ lên miệng hang một mớ rạ.
Bọn chuột bị dồn vào một góc, muốn mở đường tẩu thoát, nhưng vừa thò đầu ra khỏi ruộng, thấy hàng chục người hau háu định vồ thì lại lẩn vào. Chúng rúc vào mớ rạ, thấy miệng hang thì chui vào ẩn. Đúng thời cơ, thợ săn bịt miệng hang lại và tóm cổ từng tên.Các cuộc vui vồ chuột đông như hội kết thúc khi ruộng lúa nếp cuối cùng đã thu hoạch xong. Hết lúa, bọn chuột lẩn vào hang ở, và lúc này các thợ săn chuột chuyên nghiệp lại vào cuộc. Thời điểm vừa gặt xong, chuột còn trong hang rất nhiều, nên thợ săn có thể tóm được cả chục kg chuột mỗi ngày.
Về Thái Bình, tôi còn được các cụ già ở một ngôi làng bên sông Diêm kể câu chuyện thế này: Vào cuối vụ chiêm, hội nông dân tập thể ở mấy ngôi làng cùng tổ chức đá bóng giữa “đội ông ngoại” và “đội ông nội”, tại sân vận động ở giữa cánh đồng.
“Đội ông nội” gồm những ông có con trai, “đội ông ngoại” gồm những ông đẻ toàn con gái. Không biết đen đủi thế nào, mà “đội ông nội” toàn thua. Tất nhiên, sau trận đấu, đội thua phải làm thịt chuột, rót rượu mời đội thắng và sau bữa nhậu tưng bừng thì mang tăm mời các "ông ngoại" rồi dọn mâm, rửa bát.
Những “ngày hội săn chuột” kỳ thú như vậy ở một số vùng quê trên đất Thái Bình mỗi ngày thêm mai một. Giờ đây, thèm chuột họ ra chợ mua, hoặc đặt hàng từ những nhóm thợ săn chuột chuyên nghiệp. Chuột thì vẫn có để ăn, nhưng cái thú đã mất đi nhiều.
Mùa săn chuột đồng
Đọt bần xào chuột đồng
Tín ngưỡng người La Chí và đặc sản chuột
Du lịch, GO! - Theo VTC News.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét